ΠΡΩΤΟΤΥΠΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ
2025
Καθολική προσβασιμότητα και μετασχηματισμός της διδακτικής της μουσικής μέσω τεχνητής νοημοσύνης για σπουδαστές με προβλήματα όρασης.
π. Θεόδωρος Τσαμπατζίδης & Γεώργιος Α. Πατρώνας.
11ο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο Ι.Α.Κ.Ε με θέμα “Κοινότητες δημιουργίας, συμμετοχή και πρωτοβουλία στις θεσμικές συλλογικότητες: Κοινωνία, εκπαίδευση, πολιτική διαβούλευση”, Ηράκλειο 8-11 Μαΐου 2025
2024
Τεχνητή Νοημοσύνη, Κώδικας eBraille Μουσικής και Αυτοματοποιημένη Μεταφορά Μουσικού Κειμένου.
Π. Θεόδωρος Τσαμπατζίδης & Γεώργιος Πατρώνας, (2024)
Στο Ζωή Βαζούρα & Νικόλαος Σαμαροάς (Επιμ) Πρακτικά 1ου Επιστημονικού Συνεδρίου “Η Τεχνητή Νοημοσύνη στην Εκπαίδευση”
7-8 Δεκεμβρίου 2024, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη
https://srv-dide-a.thess.sch.gr/portal2/attachments2/13283/AI%20&%20ΕΚΠΑΙΔ%20final.pdf
Δημήτριος Χρυσαφίδης: Ο πρωτοπόρος δάσκαλος και εφευρέτης απτικού καταγραφικού συστήματος Braille βυζαντινής μουσικής.
π. Θεόδωρος Τσαμπατζίδης & Γεώργιος Α. Πατρώνας.
16ο Διατμηματικό Μουσικολογικό Συνέδριο «Επετειακές μουσικές αντανακλάσεις, αναλυτικές θεωρήσεις και κριτικοί αναστοχασμοί», Ελληνική Μουσικολογική Εταιρεία, Θεσσαλονίκη, 8-10 Νοεμβρίου 2024.
https://georgiospatronas.org/2024-11-08%2016ο%20ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ%20ΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΙΚΟ%20ΣΥΝΕΔΡΙΟ.pdf
Παιδαγωγική αξιοποίηση Τεχνητής Νοημοσύνης στη διδασκαλία μουσικής σε μαθητές με προβλήματα όρασης»π. Θεόδωρος Τσαμπατζίδης & Γεώργιος Α. Πατρώνας.
2ο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο “Η Εκπαίδευση στην Εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης”, Διεύθυνση Β/θμιας Εκπαίδευσης Ἀρτας, Άρτα, 1-3 Νοεμβρίου 2024.
Δοσίθεος Κατουνακιώτης μοναχός: Ο δωδεκάχρονος τυφλός πρόσφυγας, ο μεγάλος εμπνευστής, διδάσκαλος και εφευρέτης απτικού κώδικα Braille βυζαντινής μουσικής.
π. Θεόδωρος Τσαμπατζίδης & Γεώργιος Α. Πατρώνας.
Γ΄ Επιστημονικό Συνέδριο Μνήμης Μικρασιατικού Ελληνισμού «Η κληρονομιά των προσφύγων και η νεοελληνική κοινωνία του 20ού αιώνος: Θρησκευτικές παραδόσεις, συγγραφείς, τέχνη, διαφύλαξη της μνήμης», Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα, 18-19 Οκτωβρίου 2024.
2023
Greek Orthodox Church Hymns Recognition Using Deep Learning Techniques.
Nikolaos Tsakatanis, Lazaros A. Iliadis, Achilles D. Boursianis, Konstantinos-Iraklis D. Kokkinidis, Georgios Patronas, Pavlos Serafeim, Maria S. Papadopoulou, Sotirios K. Goudos,
12th International Conference on Modern Circuits and Systems Technologies – MO.C.A.S.T. 2023 – IEEE Greece Section, Αθήνα 2023.
Deep learning techniques have found numerous applications in the sector of cultural and religious heritage. Greek Orthodox Church hymns are examples of Byzantine religious tradition. Their performance is governed by stringent rules not observed in other cultures. This work trains a novel shallow convolutional neural network to identify Greek Orthodox Church hymns using a private dataset. For ten of the most frequently chanted hymns, the deep learning model achieves over 98% accuracy. AlexNet and MobileNetV2 are trained on the same data to evaluate their performance. Additional analysis is conducted to validate the obtained results.
Οι τεχνικές βαθιάς μηχανικής μάθησης έχουν βρει πολυάριθμες εφαρμογές στον τομέα της πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς. Οι ύμνοι της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας αποτελούν παραδείγματα της βυζαντινής θρησκευτικής παράδοσης. Η εκτέλεσή τους διέπεται από αυστηρούς κανόνες που δεν τηρούνται σε άλλους πολιτισμούς. Η παρούσα εργασία εκπαιδεύει ένα νέο ρηχό νευρωνικό δίκτυο συνελίξεων για την αναγνώριση ύμνων της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας χρησιμοποιώντας ένα ιδιωτικό σύνολο δεδομένων. Για δέκα από τους πιο συχνά ψαλλόμενους ύμνους, το μοντέλο βαθιάς μάθησης επιτυγχάνει ακρίβεια άνω του 98%. Το AlexNet και το MobileNetV2 εκπαιδεύονται στα ίδια δεδομένα για την αξιολόγηση των επιδόσεών τους. Πραγματοποιείται πρόσθετη ανάλυση για την επικύρωση των αποτελεσμάτων που λαμβάνονται.
Την τελευταία δεκαετία έχουν δημιουργηθεί πολυάριθμες εφαρμογές για μουσικούς ακροατές, εκπαιδευτικούς, DJs και μουσικούς, καθώς ο τομέας της βαθιάς μηχανικής μάθησης της μουσικής έχει επεκταθεί. Προφανώς, η πλειονότητα των έργων βασίζεται στην εκπαίδευση των αρχιτεκτονικών τους χρησιμοποιώντας καθιερωμένες βάσεις δεδομένων, οι οποίες αποτελούνται κυρίως από δυτικά δημοφιλή είδη μουσικής. Αυτό δημιουργεί ελλείψεις σε εφαρμογές που εστιάζουν στην παραδοσιακή και περιφερειακή μουσική, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση του πολιτισμού. Καθώς ένας αυξανόμενος αριθμός ερευνητικών ομάδων αρχίζει να αναπτύσσει έργα με επίκεντρο την παραδοσιακή μουσική, προκύπτουν διάφορες πρακτικές προκλήσεις για την εφαρμογή της βαθιάς μάθησης. Το παρόν έργο συζητά αυτά τα ζητήματα και το μέλλον της βαθιάς μάθησης στη μελέτη της παραδοσιακής μουσικής.
Enhancing Expression in Music Transcription – Towards the Donizetti System of Semantics.
Dimitrios Margounakis, Dionysios Politis, Georgios Patronas, Vasileios Vasileiou, Evangelia Spyrakou.
In Smart Mobile Communication & Artificial Intelligence: Proceedings of the 15th IMCL Conference – Volume 1, Thessaloniki, 9–10 November 2023, edited by Michael E. Auer & Thrasyvoulos Tsiatsos, 311-321. Springer Nature Switzerland AG 2024. https://doi.org/10.1007/978-3-031-54327-2
Investigating the Relationship of User Acceptance to the Characteristics and Performance of an Educational Software in Byzantine Music.
Konstantinos-Hercules Kokkinidis, Georgios Patronas, Sotirios K. Goudos, Theodoros Maikantis and Nikolaos Nikolaidis.
MDPI – Information 2023, 14, 568, November 2023.
https://doi.org/10.3390/info14100568
Ανάλυση και διδακτική προσέγγιση στα αργά κεκραγάρια του Ιακώβου Πρωτοψάλτου στους ήχους α´ και πλ. α´
Γεώργιος Πατρώνας, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Διεθνές Διαδικτυακό Μουσικολογικό Συνέδριο «Η Μουσική βοά τη Οικουμένη». Εισήγηση 03.11.2023.
2021
Τροπικὴ ἀνάλυση στὰ Κεκραγάρια τοῦ Ἰακώβου Πρωτοѱάλτου.
Ἡ περίπτωση τοῦ Πρώτου ἦχου. Ἑρμηνεία καὶ Ἐκτέλεση. Διδακτικὴ προσέγγιση
Ο Ιάκωβος Πρωτοψάλτης, ως μελοποιός, αποτελεί γέφυρα μεταξύ του παλαιού και του νέου στιχηραρικού γένους μελοποιΐας. Εισάγει επίσης νέα αισθητική στο μέλος αυτό με την εισαγωγή πολλών μετατροπιών, στην προσπάθεια αποδόσεως του νοήματος των ποιητικών κειμένων των ύμνων, εφαρμόζοντας τη λεγόμενη μίμηση προς τα νοούμενα. Στην τρέχουσα διδακτική διαδικασία, στις διάφορες σχολές ψαλτικής, ο Ιάκωβος διδάσκεται, ως επί το πλείστον, αποσπασματικά. Διδάσκονται συνήθως τα Κεκραγάριά του σε ήχο πρώτο και δεύτερο και τα ιδιόμελα της Μ. Τεσσαρακοστής, τα ψαλλόμενα στους κατανυκτικούς εσπερινούς. Αλλά και η διδασκαλία περιορίζεται, συνήθως, στην εκτέλεση από τον διδάσκαλο, ενώ τα θεωρητικά θέματα στηρίζονται σε νεώτατα δεδομένα, τα οποία μάλλον δημιουργούν απορίες στον μαθητή. Το έργο του Ιακώβου, όμως, καταγράφεται τον 18ο αιώνα και διαπνέεται από θεωρία και τροπικότητα μεγάλου βάθους, η οποία θεμελιώνεται στο σοφό σύστημα του Τροχού.
Σύμφωνα με τα δεδομένα αυτά, η παρούσα σπουδή, μέρος μεταδιδακτορικής έρευνας, διερευνά αναλυτικώς την τροπικότητα του Α’ήχου από τα Κεκραγάρια του Ιακώβου Πρωτοψάλτου, ενώ το θέμα προσεγγίζεται και διδακτικώς. Διερευνάται ο κύριος ήχος του μέλους και οι διάφορες συνεργασίες του. Η συνεργασία των ήχων αποτελεί την ουσία της βυζαντινής ψαλτικής μελοποιΐας.
Ηλεκτρονικό Περιοδικό Mus-e-journal:
https://www.muse.gr/el/news/135-2021-07-09-13-15-17
Ολόκληρο το άρθρο:
https://www.muse.gr/muse-e-journal/Τροπική ανάλυση στα Κεκραγάρια του Ιακώβου Πρωτοψάλτου.pdf
2019
Learning Byzantine Music in a Sensory-Motor Based Environment.
Kostas Kokkinidis, Theodoros Mastoras, Kyriaki Balta, Athanasia Stergiaki, Paraskevi Kritopoulou, George Patronas, Ioanna Simeli, Isavella Kotini, Aikaterini Yannoukakou, Menelaos Katsantonis, Panagiotis Fouliras, Ioannis Mavridis.
European Academic Conference on Education & Teaching, and Learning (WEI-ETL-Rome 2019), Rome 2019.
Μία από τις κύριες εκφράσεις της πολιτιστικής ταυτότητας είναι η μουσική. Ως εκ τούτου, είναι μία δημοφιλής δεξιότητα. Ωστόσο, αν και κοινή και ευρέως διαδεδομένη, δεν είναι μια δεξιότητα που μπορεί να επιτευχθεί εύκολα. Η ικανότητα εκτέλεσης μουσικής απαιτεί την ανάπτυξη και τον συγχρονισμό των δεξιοτήτων χειρονομίας με τη μουσικότητα. Η παρούσα έρευνα περιγράφει την ανάπτυξη ενός μαθησιακού περιβάλλοντος, βασισμένου σε αρχές αισθητηριοκινητικής μάθησης, με στόχο να προτείνει μια σύγχρονη μέθοδο εκμάθησης της φωνητικής μουσικής. Η μέθοδος εκμάθησης που χρησιμοποιείται, συνδυάζει την αναπαραγωγή μουσικής με την κίνηση χειρονομίας. Ο μαθητής αναπαράγει τη μουσική σημειογραφία ενώ εκτελεί ποικίλες χειρονομίες. Κάθε χειρονομία αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο μουσικό κομμάτι. Οι φωνητικοί ήχοι και οι χειρονομίες που εκτελούνται από τον μαθητή συγκρίνονται με ένα προ-ηχογραφημένο δείγμα που δημιουργείται από τον δάσκαλο προκειμένου να εξαχθεί ανατροφοδότηση. Αυτή η ανατροφοδότηση παρέχεται με τη μορφή ενός οπτικού σήματος που υποδηλώνει την απόκλιση των ήχων και των χειρονομιών του μαθητή από εκείνες της προ-ηχογραφημένης απόδοσης του δασκάλου. Η μέθοδος μάθησης που χρησιμοποιήθηκε για την ανάπτυξη του αισθητηριοκινητικού περιβάλλοντος σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε ιδιαίτερα για το είδος της βυζαντινής μουσικής, η πολυπλοκότητα και η ποικιλία της οποίας προσέφεραν νέες προκλήσεις στη δοκιμή των υπαρχόντων αλγορίθμων αναγνώρισης χειρονομιών και ήχου. Οι καταγεγραμμένοι ύμνοι καταγράφηκαν με τέσσερις βυζαντινούς τρόπους, οι οποίοι ήταν «1ος αυθεντικός», «1ος πλάγιος», «4ος αυθεντικός» και «4ος πλάγιος» μαζί με τις αντίστοιχες χειρονομίες τους.
Πολυχρονισμοὶ Βασιλέων καὶ ἄλλων προσώπων στὸ Ἄγιον Ὄρος τῶν ἀρχῶν τοῦ 20 ου αἰῶνα. Ἡ περίπτωση τοῦ Βασιλείου Νικολαΐδη Ζαγκλιβερινοῦ.
Γ. Πατρώνας – Μ. Στρουμπάκης – μον. Ζαχαρίας Ξηροποταμηνός.
Κατετέθη προς δημοσίευση στο τεύχος 40 (2018) του περιοδικού Κληρονομία του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών.
https://georgiospatronas.org/Docs/Bebaivseis_Synaidria_25.pdf
Οι επευφημίες και οι πολυχρονισμοί πολιτικών και εκκλησιαστικών προσώπων απαντώνται ήδη από την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ο δε ρόλος των ψαλτών στη μουσική απόδοση συνθέσεων πολυχρονισμών περιγράφεται τόσο από την ιστοριογραφία και τα φιλολογικά κείμενα, όσο και από τη γραπτή μουσική παράδοση. Το μουσικό είδος του πολυχρονισμό βρίσκει τις ρίζες του στην εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ενώ συνεχίζεται και κατά τα νεώτερα χρόνια επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ειδικότερα, κατά τον 19ο και 20ο αιώνα, διάφοροι έγκριτοι μελοποιεί συνθέτουν πολυχρονισμούς για εκκλησιαστικά πρόσωπα, όπως μητροπολίτες και πατριάρχες, ιερομονάχους, καθώς και πολιτικά, όπως βασιλείς του νεότευκτου βασιλείου της Ελλάδας και σουλτάνους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι συνθέσεις αυτές εκδίδονται στα μουσικά έντυπα της εποχής ή αποθησαυρίζονται στα χειρόγραφα μονών και άλλων ιδιωτικών συλλογών προς λειτουργική ή άλλη χρήση (π.χ.τελετές σχολείων και άλλων οργανισμών).
Ηλεκτρονικό Περιοδικό Mus-e-journal:
https://www.muse.gr/el/news/136–20-
Ολόκληρο το άρθρο:
https://www.muse.gr/muse-e-journal/G.Patronas-Β Νικολαΐδης Ζαγκλιβερινός .pdf
2017
Ανέκδοτη επιστολή του μοναχού Θεόφιλου Μαδυτινού
Γ. Πατρώνας – μον. Ζαχαρίας Ξηροποταμηνός.
Ο μοναχός Θεόφιλος Μαδυτινός ο Αγιαννανίτης γράφει την επιστολή στις 3 Φεβρουαρίου 1905 στη Σκήτη της αγ.Άννης, σε ηλικία 107 ετών (!), και την αποστέλλει προς τους πατέρες της Ιεράς Μονής Ξηροποτάμου, για να τους ευχαριστήσει για την τιμή που του έκαναν να του αναθέσουν τη μελοποίηση κάποιου δοξαστικού των αγίων Τεσσαράκοντα (9 Μαρτίου), προστατών της Μονής. Τους ενημερώνει, επίσης, ότι ικανοποίησε το αίτημά τους, και τους συναποστέλλει και άλλες μελοποιήσεις του.
Το ενδιαφέρον της επιστολής έγκειται αρχικά στις πληροφορίες που περιέχει σχετικά με το όψιμο συγγραφικό του έργο, του μουσικολογιωτάτου μοναχού και τις σχέσεις του με την Μονή.
Ηλεκτρονικό Περιοδικό Mus-e-journal:
https://www.muse.gr/el/news/127-2017-04-04-17-14-23
Ολόκληρο το άρθρο: https://www.muse.gr/muse-e-journal/G.Patronas_Th.Maditinos.pdf
2016
Δημώδες μουσικό κείμενο που ψάλλονταν στην μνήμη των αγίων Τεσσαράκοντα στην Ιερά Μονή Ξηροποτάμου: μια καταγραφή του προηγουμένου Βασιλείου του Ξηροποταμηνού
Ανάμεσα στα άγνωστα ενδιαφέροντα μουσικά χειρόγραφα που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας με την πρόσφατη έκδοση του Συμπληρωματικού καταλόγου ελληνικών χειρογράφων της Ιεράς Μονής Ξηροποτάμου Αγίου Όρους (426-557) 1 είναι και το χειρόγραφο 511.
Το Ξηροπ. 511 είναι ένας χαρτώος κώδικας του έτους 1900, με πολυτελή στάχωση 2, 566 σελίδων (εκτός από το παράφυλλο αρχής), διαστάσεων 255×185 χιλ., με γραμμένη επιφάνεια 212×140 χιλ. σε 12 διπλούς στίχους. Σύμφωνα με την προμετωπίδα του (σ. 1) πρόκειται για ένα Μαθηματάριο (σημειογραφία νέας μεθόδου):
«Μαθηματάριον περιέχον τὰ μέγιστα μαθήματα τῆς τε παπαδικῆς καὶ τοῦ μαθηματαρίου. Διὰ χειρὸς τοῦ ἐλαχίστου ἱεροδιακόνου Βασιλείου Ξηροποταμηνοῦ τοῦ ἐκ τῆς νήσου Κρήτης (ἐκ Βουλισμένης Μεραμπέλλου). Ἐν τῇ κατὰ τὸν Ἄθω ἱερᾷ καὶ σεβασμίᾳ μονῇ τοῦ Ξηροποτάμου. Ἐν ἔτει σωτηρίῳ 1900 ˏαϡ΄» (Πίν. 1).
Ηλεκτρονικό Περιοδικό Mus-e-journal:
https://www.muse.gr/el/news/124-2016-06-06-17-11-45
Ολόκληρο το άρθρο: https://www.muse.gr/muse-e-journal/Ξηροπ_511.pdf
2016
Ένα άγνωστο μουσικό σπάραγμα από την Ιερά Μονή Ξηροποτάμου.
«Το Άγιον Όρος», γράφει ο ομότιμος καθηγητής βυζαντινής αρχαιολογίας Σ. Καδάς στον Πρόλογο του βιβλίου του Τα εικονογραφημένα χειρόγραφά του Αγίου Όρους, «σεμνύνεται ιδιαίτερα για τις πλούσιες και καλά οργανωμένες βιβλιοθήκες, που λειτουργούν στο Πρωτάτο, στις είκοσι μονές, στις δώδεκα σκήτες και σε μερικά από τα άλλα καθιδρύματά του. Οι μεγαλύτερες από αυτές διαιρούνται συνήθως σε δύο τμήματα: α) των εντύπων και β) των χειρογράφων (…). Στα δεύτερα τμήματα διατηρούνται τα χειρόγραφα, ελληνικά κυρίως αλλά και ξένα, τα οποία ανέρχονται ήδη σε 16.000 περίπου, αριθμός που αυξάνεται συνεχώς με τον εμπλουτισμό των αγιορειτικών βιβλιοθηκών με νέα.
«Τα χειρόγραφα χαρακτηρίζονται ανεκτίμητοι θησαυροί συγκροτώντας ταυτόχρονα, μαζί με τα άλλα αξιόλογα κειμήλια, την κινητή αγιορειτική κληρονομιά. Ως προς την προέλευσή τους, γνωρίζουμε ότι έφθασαν στο Όρος με πολλούς τρόπους και από διάφορες κατευθύνσεις. Τα περισσότερα αποτελούν δώρα βυζαντινών αυτοκρατόρων, ηγεμόνων (…), πατριαρχών, άλλων εκκλησιαστικών η κοσμικών αξιωματούχων, καθώς και απλών πιστών. Στη συνέχεια τα διαφύλαξε εκεί ευλαβικά μέχρι σήμερα η αδιάκοπη φροντίδα των σεβαστών αγιορειτών πατέρων, και μάλιστα πολλές φορές αντιμετωπίζοντας μεγάλους κινδύνους (…)».
Ηλεκτρονικό Περιοδικό Mus-e-journal:
https://www.muse.gr/el/news/122-2016-03-23-14-05-46
Ολόκληρο το άρθρο: https://www.muse.gr/muse-e-journal/G_Patronas-Sparagma.pdf
Πιν.1: https://www.muse.gr/muse-e-journal/G_Patronas-Πιν1.jpg
Πιν.2: https://www.muse.gr/muse-e-journal/G_Patronas-Πιν2.jpg
2007
Διδακτική της Βυζαντινής Μουσικής.
Γεώργιος Πατρώνας.
ΜΕΛΟΥΡΓΙΑ― Επιστημονική Περιοδική Έκδοση. Έτος Α´, Τεύχος Α´, Θεσσαλονίκη 2007. Πρακτικά σελ. 231-233.
https://georgiospatronas.org/Docs/2007_Meloyrgia_Periodiki_Ekdvsh.pdf
